Γιαπωνέζικος λιμνόκηπος με Κόι

Ο Ασιατικός λιμνόκηπος της Άπω Ανατολής

Ένας οποιοσδήποτε περιποιημένος Ευρωπαϊκός κήπος είναι μια οπτική ευφροσύνη. Αλλά ένας Ασιατικός λιμνόκηπος της Άπω Ανατολής είναι πολλά περισσότερα από αισθητικά όμορφος.

Η διαφορά λοιπόν είναι πως ο Ασιατικός λιμνόκηπος εμπεριέχει άλλα (2) στοιχεία που λείπουν από την Δύση:

Α. Την φιλοσοφική διάσταση "του στησίματος" του κήπου μέσω συμβολισμού.

Β. Την υποσυνείδητη πρόκληση στον επισκέπτη για εξερεύνηση του χώρου, όπου η διαδικασία, θα είναι μια βιωματική εμπειρία.

Είναι σημαντικό καταρχάς να αναφερθεί ότι η τέχνη των λιμνόκηπων της Άπω Ανατολής δεν έχει τις ρίζες της στην Ιαπωνία αλλά στην Κίνα. Την εποχή της δυναστείας των Χάν μεταξύ του 200 π.Χ. με 200 μ.Χ, η τέχνη των λιμνόκηπων έφτασε το αποκορύφωμά της όπου αχανής εκτάσεις στην τότε πρωτεύουσα Chang'an μετατράπηκαν σε πλούσιους κήπους που αποτελούνταν από πολλά νησάκια  ενωμένα με γέφυρες διάσπαρτα στις λίμνες. Κάποια νησάκια περιείχαν και κτιριακά συγκροτήματα με περίτεχνες πέργκολες αλλά και κανονικές οικίες.

Μαζί με την εξάπλωση του Ταοϊσμού και εν γένει του Ζεν βουδισμού, η φιλοσοφία και των δύο ρευμάτων σκέψης επηρέασαν μέγιστα όλες τις πτυχές των κοινωνιών όπου άνθισαν. Η αγάπη για την φύση και ο σεβασμός προς την ζωή βρήκαν έκφραση σε επίγειες δημιουργίες και οι κήποι ήταν πρωταρχικής σημασίας. Η πρόσκληση συνεπώς σε μια βιωματική εμπειρία δεν ήταν τυχαία αλλά ζωντανό κομμάτι μιας έντονα πνευματικής κοινωνίας. 

Yin and Yang

Για παράδειγμα, η διπολικότητα που διέπει το σύμπαν μας, και που εκφράζεται απόλυτα με το περίφημο Γιν και Γιάνγκ του Ταοϊσμού, είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που ανακαλύπτει κάποιος στους Ασιατικούς λιμνόκηπους. Η κινεζική λέξη "Sanshui" όπου θα πει "τοπίο" κυριολεκτικά σημαίνει ¨Βουνά" και "Νερό". Το δέσιμο μέσω της σύνθεσης δύο αντίθετων στοιχείων είναι αυτό που επιφέρει αρμονία, έτσι το "αρσενικό" Γιάνγκ με το σωστό δέσιμο με το "θηλυκό" Γιν επιφέρει ψυχική γαλήνη. Ο λιμνόκηπος για τους θιασώτες των φιλοσοφιών αυτών δεν είναι απλά μια αισθητική προσθήκη στον περιβάλλοντα χώρο, αλλά μια μικρογραφία και του φυσικού κόσμου αλλά και του πνευματικού. Η τοποθεσία της πέτρας όπως και του νερού συνδυάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται η "ψευδαίσθηση" ενός μεγάλου τοπίου συμπυκνωμένου σε πολύ μικρότερο χώρο αλλά όχι τυχαία. Ο συνδυασμός των στοιχείων πρέπει να είναι τέτοιος ώστε να παράγεται και πνευματική αρμονία. Συνεπώς, ο τόσο βασικός στόχος του Ταοϊσμού που είναι κατάκτηση της "ισορροπίας" στη ζωή του ανθρώπου, αναπαριστάται και αντλείται από τον προσεκτικά ισορροπημένο φυσικό περίγυρο. Είναι ξεκάθαρο, ότι η φιλοσοφία του Τάο, θεωρεί τον άνθρωπο αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης, και ότι εφόσον η φυσική αρμονία του περίγυρου είναι άρρητα συνδεδεμένη με την ψυχική υγεία του ανθρώπου που απαρτίζει την φύση κατ' ακολουθία δεν υπάρχει διαχωρισμός της ψυχικής υγείας με την σωματική. Απόδειξη αυτού, έρευνες σε άτομα με εγκεφαλικές παθήσεις (Rutger's University), όπως παραδείγματος χάριν Alzheimer's, δείχνουν ότι η επιρροή του τρόπου ζωής όπως και του περιβάλλοντα χώρου αυξομειώνουν κατά 1900% την εμφάνιση τέτοιων παθήσεων.

Ιαπωνία και λιμνόκηπος

Kyoto Garden

Σήμερα πρωτεύουσα των λιμνόκηπων θεωρείται το Κυότο της Ιαπωνίας. Ο Ιαπωνέζικος κήπος δεν έχει την μακρά ιστορία του Κινεζικού αλλά για ποικίλους ιστορικούς λόγους, που δεν θα αναλυθούν σε αυτό το άρθρο, τα τελευταία περίπου 300 χρόνια οι Ιάπωνες ανέδειξαν ακόμα περισσότερο την τέχνη του λιμνόκηπου  σε αντίθεση με τους Κινέζους οι οποίοι έπεσαν σε αφάνεια.  Σε συνέχεια της ιστορικής αναδρομής των προηγούμενων παραγράφων, υπάρχουν σήμερα ειδικοί που ασχολούνται με ακόμα περισσότερες πτυχές του λιμνόκηπου, προσθέτοντας και νέα στοιχεία όπως παραδείγματος χάριν τα υπέροχα ψάρια Κόι, ένα είδος κυπρίνου, που ξεκίνησε η συστηματική εκτροφή τους αποκλειστικά στην Ιαπωνία. Αλλά ακόμα και στα βασικά και παραδοσιακά στοιχεία η ειδίκευση στην Ιαπωνία έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό, όπου για παράδειγμα η τοποθέτηση της πέτρας στον λιμνόκηπο γίνεται από συγκεκριμένο και αξιοσέβαστο επαγγελματία, ο οποίος έχει ειδικευτεί στην τοποθέτηση ακολουθώντας πιστά την Ταοϊστική λογική που ανέφερα νωρίτερα.

Εισαγωγή στα ψάρια Κόι - βασικά χαρακτηριστικά

Baby feeding Koi

To συγκεκριμένο είδος ψαριού θεωρείται πολύ φιλικό προς τον άνθρωπο και με τον καιρό αναγνωρίζει πρόσωπα και μαθαίνει να τρώει από το χέρι του ιδιοκτήτη τους. Δεν είναι ασυνήθιστο πολλοί ιδιοκτήτες μάλιστα να τα ταΐζουν και με μπιμπερό!Το πιο εκπληκτικό με αυτά τα ψάρια όμως είναι ότι μπορούν να ζήσουν έως και 200 χρόνια! Τα Κόι είναι ψάρια όπου με την κατάλληλη διατροφή μπορούν να φτάσουν αρκετά μεγάλο μέγεθος, περίπου πάνω από μισό μέτρο, και αναπτύσσονται πολύ καλά σε θερμό νερό. Σε καλές καιρικές συνθήκες τρώνε μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού  και αναπαράγονται με σχετική ευκολία. Μόλις γεννηθούν τα μικρά τους και καταφέρουν να μεγαλώσουν λίγο αναγνωρίζονται αρκετά γρήγορα από τος γονείς τους και έτσι αποφεύγεται να καταναλωθούν! Επειδή είναι κοινωνικά ψάρια έχουν πολύ καλή συμβιωτική σχέση με άλλα υδρόβια είδη όπως π.χ. πάπιες ή χελώνες νερού.  Υπάρχουν αρκετά είδη Κόι με διάφορες ονομασίες που θα δούμε σε επόμενους παραγράφους.

Η Σημασία του ψαριού Κόι για τους Ιάπωνες


Τα ψάρια Κόι είναι κάτι σαν εθνικό σύμβολο για τους Ιάπωνες και συμβολίζουν για αυτούς την αγάπη και την δύναμη. Για αυτό δεν πρέπει να παραξενέψει το γεγονός ότι λίμνη και Κόι πάνε χέρι-χέρι στην Ιαπωνία. Μάλιστα στις 5 Μαίου κάθε χρόνο είναι εθιμικό να πετάει ο κόσμος χάρτινα ή μεταξένια μπαλόνια γεμάτα ζεστό αέρα στο σχήμα των ψαριών Κόι. Επειδή ακριβώς είναι τέτοια η δημοφιλία των ψαριών αυτών η θεματολογία των Κόι συναντάται πολύ συχνά και στις γραφικές τέχνες ιδίως στην παραδοσιακή ασιατική τέχνη όπως και στα τατού.



Οι Γενετικές ρίζες των Κόι

Koi Younglings

Η συστηματική εκτροφή ψαριών Κόι για την αισθητική τους αξία άνθισε περίπου πριν 200 χρόνια στην Ιαπωνία. Να σημειωθεί βέβαια ότι η παράδοση των ψαριών στους λιμνόκηπους είναι και αυτή Κινεζική σε καταγωγή και στο συγκεκριμένο λαό οφείλουμε την επιλεκτική αναπαραγωγή των γνωστών Χρυσόψαρων πριν από 2 χιλιετίες! Τα ψάρια Κόι όμως είναι ένα διαφορετικό είδος κυπρίνου με μια ενδιαφέρουσα ιστορία επιλεκτικής αναπαραγωγής η οποία ξεκίνησε αποκλειστικά από τους Ιάπωνες και εντελώς τυχαία.

Cyprinus Carpio

Οι πρόγονοι των Κόι είναι ο απλός Κυπρίνος με την επιστημονική ονομασία "Cyprinus Carpio". Η εισαγωγή του στην Άπω Ανατολή έγινε τουλάχιστον 2.000 χρόνια νωρίτερα ως πηγή τροφής. Καθότι ο κυπρίνος ήταν ανθεκτικό είδος σε μεταφορές μεγάλων αποστάσεων κατέληξε στην Ιαπωνία περίπου πριν 1.000 χρόνια μέσω της Κορέας. Οι Ιάπωνες δημιουργούσαν πρόχειρες τεχνητές λίμνες όπου και συντηρούσαν και έτρεφαν το ψάρι και ουσιαστικά επιδίδονταν σε μια πρώιμη μορφή τεχνητής ιχθυοκαλλιέργειας. Με τα χρόνια όμως κάποιοι ιχθυο-καλλιεργητές παρατηρούσαν ότι ορισμένα ψάρια των λιμνών τους είχαν μεταλλαγμένο χρώμα. Αυτό με την σειρά του  οδήγησε κάποιους Ιάπωνες γύρω στο 1800 να απομονώσουν αυτά τα ψάρια ως συλλεκτικά  και να μην βρεθούν με τα υπόλοιπα στο τραπέζι του δείπνου!

Kohaku

Το αποτέλεσμα ήταν να ανθίσει το μεταλλαγμένο είδος διακοσμητικού ψαριού που γνωρίζουμε σήμερα ως Κόι και να εκτρέφεται πλέον συστηματικά για την υψηλή αισθητική του. Η επιλεκτική αναπαραγωγή οδήγησε στην δημιουργία δεκάδων νέων ειδών.  Ιστορικές μελέτες από ερευνητές θεωρούν πως τα πρώτα Κόι ήταν ολόμαυρα και τα δύο επόμενα είδη που προέκυψαν, ένα αμιγώς κόκκικο και ένα λευκό οδήγησαν στο πρώτο "επίσημο και διάσημο" είδος Κόι το λεγόμενο "Kohaku". Το κάθε είδος Κόι έχει και διαφορετικές ονοματολογίες ανάλογα με τα "pattern" του χρωματισμού του.

Ενδεικτικά ένας πίνακας με τις παραλλαγές "Kohaku".

Kohaku patterns

Οι βασικές ποικιλίες Κόι

Kohaku -Taisho Sanke - Showa Sanshoku - Tancho - Shiro Utsuri - Hi Utsuri - Ki Utsuri - Asagi - Shusui - Matsuba - Platinum Ogon - Yamabuki Ogon - Kujaku - Hariwake - Kikusui - Kumonryu - Beni Kumonryu - Chagoi - Soragoi - Ochiba Shigure - Goromo - Goshiki - Kikokuryu - Kin Kikokuryu

Koi varieties